پیامبر اکرم بنا بر امر الهی ، در سال دهم هجرت تصمیم به زیارت خانه خدا و بجا

آوردن حج نمودند ؛ لذا مردم را از این امر مطلع کردند و حتی برای آگاه‌ نمودن اهالی

مناطق مختلف ، قاصدانی را به آن شهر ها گسیل داشتند . فرستادگان حضرت نیز همانگونه
که وجود مقدس رسول اکرم خود اعلام نموده بودند ، این پیام را به مردم رساندند که

این آخرین حج رسول خداست و این سفر دارای اهمیت فراوانی است . هر کس که توانایی و

استطاعت آن را دارد ، بر او لازم است که پیامبر اکرم را در این سفر همراهی نماید .

گرچه رسول‌ اکرم با همراهی عده‌ ای از اصحاب خویش پیش از این ، اعمال عمره مفرده را

انجام داده بودند ، اما این نخستین بار و تنها مرتبه‌ ای در طول حیات طیبه پیامبر

اسلام بود که بنا بر امر الهی ، حضرت تصمیم به بجای‎ آوردن و تعلیم مناسک حج گرفتند

. پس از این اعلام ، جمعیت کثیری در مدینه جهت همراهی با رسول خدا و بجای آوردن

اعمال حج ، مجتمع گشتند . مورخان و صاحب ‌نظران از این سفر رسول خدا با عنوان حجة‌

الوداع ، حجة الاسلام ، حجة ‌البلاغ ، حجة الکمال و حجة التمام یاد می ‎نمایند .

رسول‌ اکرم با پای پیاده و در حالیکه غسل نموده بودند ، در روز شنبه ۲۴ یا ۲۵

ذیقعده به همراه همراهان خود و اهل‌ بیت گرامیشان و عامه مهاجرین و انصار و جمعیت
کثیری که گرداگرد حضرت اجتماع کرده بودند ، به قصد بجای آوردن مناسک حج از مدینه

خارج گشتند . تعداد جمعیتی که به همراه حضرت از مدینه خارج شده بودند ... ادامه مطالب را در قسمت ادامه مطلب بخوانید......

پیامبر اکرم بنا بر امر الهی ، در سال دهم هجرت تصمیم به زیارت خانه خدا و بجا

آوردن حج نمودند ؛ لذا مردم را از این امر مطلع کردند و حتی برای آگاه‌ نمودن اهالی

مناطق مختلف ، قاصدانی را به آن شهر ها گسیل داشتند . فرستادگان حضرت نیز همانگونه
که وجود مقدس رسول اکرم خود اعلام نموده بودند ، این پیام را به مردم رساندند که

این آخرین حج رسول خداست و این سفر دارای اهمیت فراوانی است . هر کس که توانایی و

استطاعت آن را دارد ، بر او لازم است که پیامبر اکرم را در این سفر همراهی نماید .

گرچه رسول‌ اکرم با همراهی عده‌ ای از اصحاب خویش پیش از این ، اعمال عمره مفرده را

انجام داده بودند ، اما این نخستین بار و تنها مرتبه‌ ای در طول حیات طیبه پیامبر

اسلام بود که بنا بر امر الهی ، حضرت تصمیم به بجای‎ آوردن و تعلیم مناسک حج گرفتند

. پس از این اعلام ، جمعیت کثیری در مدینه جهت همراهی با رسول خدا و بجای آوردن

اعمال حج ، مجتمع گشتند . مورخان و صاحب ‌نظران از این سفر رسول خدا با عنوان حجة‌

الوداع ، حجة الاسلام ، حجة ‌البلاغ ، حجة الکمال و حجة التمام یاد می ‎نمایند .

رسول‌ اکرم با پای پیاده و در حالیکه غسل نموده بودند ، در روز شنبه ۲۴ یا ۲۵

ذیقعده به همراه همراهان خود و اهل‌ بیت گرامیشان و عامه مهاجرین و انصار و جمعیت
کثیری که گرداگرد حضرت اجتماع کرده بودند ، به قصد بجای آوردن مناسک حج از مدینه

خارج گشتند . تعداد جمعیتی که به همراه حضرت از مدینه خارج شده بودند را بین ۷۰۰۰۰

تا ۱۲۰۰۰۰ ( و حتی برخی بیشتر از ۱۲۰۰۰۰ ) نقل نموده ‌اند ؛ اما افراد بسیاری به
غیر از این عده ، نظیر اشخاصی که در مکه مقیم بودند و یا اشخاصی که از شهر های دیگر

خود به مکه آمده و در آنجا به حضرت ملحق شدند ، به همراه پیامبر و با اقتدای به

ایشان مناسک حج را در این سفر بجای آورده و رسول خدا را همراهی نمودند . امام علی ،

پیش از تصمیم پیامبر برای بجای آوردن مناسک حج ، از طرف ایشان برای تبلیغ اسلام و

نشر معارف الهی به جانب یمن فرستاده شده بودند ؛ اما هنگامی که از تصمیم پیامبر
برای سفر حج و لزوم همراهی سایر مسلمین با آن حضرت در این سفر ، آگاه گشتند ، به

همراه عده ‌ای از یمن به سمت مکه حرکت نمودند و در آنجا پیش از آغاز مناسک ، به

رسول‌ اکرم ملحق شدند .

رسول خدا و همراهیان آن حضرت ، در میقات مسجد شجره مُحرم گشتند و بدین ترتیب اعمال

حج را آغاز نمودند . گرچه اصول و کلیات مناسک حج قبلا و به هنگام نزول آیات مربوطه

، توسط رسول‌ اکرم توضیح داده شده بود ، اما در این سفر ، پیامبر این اعمال را به

طور عملی برای مردم آموزش داده و جزئیات را برای آنان تبین نمودند و در مواقف
گوناگون ، با ایراد خطابه ، مردم را نسبت به سایر تکالیف الهی و وظایف شرعیشان

آگاهی بخشیدند .

سرانجام اعمال حج ، پایان یافت و پیامبر اکرم به همراه جمعیت کثیری که ایشان را

همراهی می‌ نمودند ، شهر مکه را ترک نمودند و رهسپار مدینه شدند . در میان راه مکه

و مدینه در غدیر خم ، آیه قرآن نازل گردید :

یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله یعصمک

من الناس . ( مائده / ۶۷ )

” اى پیامبر ، آنچه را از پروردگارت بر تو فرود آمده است ‏به

مردم برسان و اگر نرسانى رسالت‏ خداى را بجا نیاورده ‏اى ؛ و خداوند تو را از گزند

مردم حفظ مى ‏کند
” .

دقت در مضمون آیه ما را به نکات زیر هدایت مى‏ کند :

اولا : فرمانى که پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم براى ابلاغ آن مامور شده بود

آنچنان خطیر و عظیم بود که هرگاه پیامبر ( بر فرض محال ) در رساندن آن ترسى به خود

راه مى ‏داد و آن را ابلاغ نمى ‏کرد رسالت الهى خود را انجام نداده بود ، بلکه با

انجام این ماموریت رسالت وى تکمیل مى ‏شد .

به عبارت دیگر ، هرگز مقصود از ما انزل الیک مجموع آیات قرآن و دستور هاى اسلامى

نیست . زیرا ناگفته پیداست که هرگاه پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم مجموع دستور

هاى الهى را ابلاغ نکند رسالت‏ خود را انجام نداده است و یک چنین امر بدیهى نیاز به

نزول آیه ندارد . بلکه مقصود از آن ، ابلاغ امر خاصى است که ابلاغ آن مکمل رسالت

‏شمرده مى ‏شود و تا ابلاغ نشود وظیفه‏ خطیر رسالت رنگ کمال به خود نمى ‏گیرد .

بنابر این ، باید مورد ماموریت ‏یکى از اصول مهم اسلامى باشد که با دیگر اصول و

فروع اسلامى پیوستگى داشته پس از یگانگى خدا و رسالت پیامبر مهمترین مسئله شمرده
شود .

ثانیا : از نظر محاسبات اجتماعى ، پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم احتمال مى‏ داد

که در طریق انجام این ماموریت ممکن است از جانب مردم آسیبى به او برسد و خداوند

براى تقویت اراده او مى ‏فرماید :

و الله یعصمک من الناس .

اکنون باید دید از میان احتمالاتى که مفسران اسلامى در تعیین موضوع ماموریت داده‏
اند کدام به مضمون آیه نزدیکتر است .

محدثان شیعه و همچنین سى تن از محدثان بزرگ اهل تسنن بر آنند که آیه در غدیر خم

نازل شده است و طى آن خدا به پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم ماموریت داده که

حضرت على علیه السلام را به عنوان
” مولاى مؤمنان
‏” معرفى کند .

ولایت و جانشینى امام پس از پیامبر از موضوعات خطیر و پر اهمیتى بود که جا داشت

ابلاغ آن مکمل رسالت‏ باشد و خوددارى از بیان آن ، مایه نقص در امر رسالت ‏شمرده

شود .

همچنین جا داشت که پیامبر گرامى ، از نظر محاسبات اجتماعى و سیاسى ، به خود خوف و

رعبى راه دهد ، زیرا وصایت و جانشینى شخصى مانند حضرت على علیه السلام که بیش از سى

و سه سال از عمر او نگذشته بود بر گروهى که از نظر سن و سال از او به مراتب بالاتر

بودند بسیار گران بود . گذشته از این ، خون بسیارى از بستگان همین افراد که دور

پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم را گرفته بودند در صحنه‏ هاى نبرد به دست‏ حضرت

على علیه السلام ریخته شده بود و حکومت چنین فردى بر مردمى کینه توز بسیار سخت‏
خواهد بود .

به علاوه ، حضرت على علیه السلام پسر عمو و داماد پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم

بود و تعیین چنین فردى براى خلافت در نظر افراد کوته ‏بین به یک نوع تعصب فامیلى

حمل مى ‏شده است .

ولى به رغم این زمینه ‏هاى نامساعد ، اراده حکیمانه خداوند بر این تعلق گرفت که

پایدارى نهضت را با نصب حضرت على علیه السلام تضمین کند و رسالت جهانى پیامبر خویش
را با تعیین رهبر و راهنماى پس از او تکمیل سازد .

این پیام الهى ماموریتى خطیر بر عهده پیامبر اکرم (ص ) مى گذاشت، اعلان چیزى که

باید همگان ازآن باخبر شوند و اگر چنین نکند گویاکارى صورت نداده است.

بنابراین بهترین موقعیت براى اعلام چنین پیامى همین جا بود، جایى که راه مصر و عراق

و مدینه و حضرموت و تهامه از هم جدا مى شود و همه حاجیان ناگزیر از آن مى گذرند.

غدیر خم مناسب ترین محلى بود که مى توانست چنین پیام پر اهمیتی رابه گوش همگان
برساند.

در پی نزول این آیه ، رسول خدا دستور دادند تا همه‏ی کاروانیان در آن محل اجتماع

کنند ، از یاران خود خواست تا زیر چند درخت کهنسال را بروبند و با رویهم گذاردن

جهاز شتران منبرى بلند برافرازند ، سپس بر فراز منبر برآمد و و در همان جا خطابه ‏ی

طولانی غدیر توسط پیامبر اکرم ایراد گردید .

در این خطبه محمد ، پیامبر اسلام ، علی بن ابی طالب را به عنوان وصی برادر و جانشین

خود از جانب خدا معرفی کرد . عبارت معروف
” هر آنکس که من مولای او هستم ، پس علی

مولای اوست ” قسمتی از خطابه بلند غدیر است که مورد تایید شیعیان و اهل تسنن است .

گرچه در تفسیر
” ولی ” بین شیعه و سنی اختلاف وجود دارد . در فرهنگ لغت عرب ولی به

دو معنی آمده :

۱- دوست ؛ ۲- صاحب اختیار به معنای جانشین و امام پس از پیامبر .

ای علی تو نشان هدایت این امتی ؛ هر که تو را دوست بدارد ، رستگار شود و هر که تو

را دشمن بدارد ، به هلاک افتد .     پیامبر اکرم (ص)

ولایت علی بن ابی طالب (ع) ولایت خدا و محبت او عبادت خدا و پیروی از او فریضه ای

از جانب خدا است . پیامبر اکرم (ص)

هر که من مولای اویم پس علی مولای او است .  پیامبر اکرم (ص)

روز غدیر خم برترین عید امت من است .  پیامبر اکرم (ص)

خداوند پس از غدیر خم برای کسی حجت و عذری باقی نگذاشت .  حضرت فاطمه زهرا (س )